Jak Uzyskać Orzeczenie o Niepełnosprawności? Moja Historia i Poradnik, Jak Przejść Przez Biurokrację

Pamiętam ten dzień, jakby to było wczoraj. Siedziałam z mamą przy kuchennym stole, a przed nami piętrzyła się sterta medycznych papierów. Lekarz rzucił hasło: „Powinniście postarać się o orzeczenie”. Łatwo powiedzieć. Czuliśmy się kompletnie zagubieni, jak we mgle. Gdzie iść? Co zebrać? Komu to dać? To był początek długiej, męczącej drogi, która nauczyła mnie jednego: proces, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, to maraton, a nie sprint. Ale da się go wygrać. Chcę się z Wami podzielić moim doświadczeniem i wiedzą, którą zdobyłam, potykając się o każdy możliwy próg. To nie jest kolejny suchy, urzędowy poradnik. To opowieść i zbiór wskazówek od kogoś, kto przeszedł przez to piekło i chce Wam trochę ułatwić życie. Bo wiedza o tym, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, to pierwszy krok do odzyskania poczucia kontroli.

Po co ten cały cyrk z orzeczeniem?

Na dzień dobry trzeba zrozumieć jedną, mega ważną rzecz. Orzeczenie o niepełnosprawności, o które walczymy w Powiatowym Zespole do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, to nie to samo co orzeczenie z ZUS-u. To był dla mnie totalny szok. Myślałam, że to jedno i to samo. A tu zonk. Cała wiedza o tym, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, sprowadza się do zrozumienia tej podstawowej różnicy. To, o czym tu mówimy, to dokument do celów pozarentowych. Brzmi skomplikowanie, ale chodzi o to, że otwiera drogę do różnych ulg, dofinansowań i uprawnień, które mają ułatwić codzienne funkcjonowanie. To taka przepustka do trochę łatwiejszego życia, na przykład do karty parkingowej, zniżek na przejazdy czy ćwiczeń rehabilitacyjnych z dofinansowaniem. To właśnie to, kto wydaje orzeczenie o niepełnosprawności w Polsce – czyli wspomniane Powiatowe (lub Miejskie) Zespoły – jest kluczową informacją na start. Cała procedura, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, opiera się na przepisach Ustawy o rehabilitacji zawodowej.

Góra papierów, czyli co musisz zebrać

Przygotuj się na papierologię. Niestety. To chyba najgorszy etap. Kluczowe są dwa dokumenty. Pierwszy to sam wzór wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności. Znajdziesz go w swoim zespole orzekającym albo na ich stronie internetowej. Drugi, ważniejszy, to zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia. I tu uwaga! To zaświadczenie jest ważne tylko 30 dni od daty wystawienia. To istny wyścig z czasem, uwierzcie mi. Zanim się obejrzysz, termin mija i cała zabawa od nowa. To była nasza pierwsza wpadka.

Do tego dochodzi cała reszta, czyli wymagane dokumenty do orzeczenia o niepełnosprawności. Musisz skserować WSZYSTKO, co masz. Karty ze szpitala, wyniki rezonansów, tomografii, opisy badań, opinie specjalistów. Im więcej, tym lepiej. Im nowsze, tym lepiej. Nie żałuj papieru. My z mamą zrobiłyśmy z tego segregator gruby na pięć centymetrów. Nie da się przecenić roli dobrej dokumentacji w procesie, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności. Komisja musi mieć czarno na białym, z czym się zmagasz, bo to fundament tego, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności.

Masz papiery. I co dalej?

No dobra, segregator pęka w szwach. Co teraz? Musisz znaleźć odpowiedni urząd. Pytanie, gdzie złożyć wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności jest kluczowe. Robisz to w Powiatowym (lub Miejskim) Zespole do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, ale uwaga – właściwym dla Twojego miejsca STAŁEGO POBYTU, co nie zawsze jest tożsame z zameldowaniem. To kolejna pułapka, w którą łatwo wpaść. Wniosek możesz zanieść osobiście albo wysłać pocztą poleconym. My wybrałyśmy opcję osobistą, żeby mieć pewność, że wszystko dotarło.

A potem… czekanie. Oficjalnie to, ile trwa wydanie orzeczenia o niepełnosprawności to około miesiąca, ale w praktyce bywa różnie. Może się przedłużyć nawet do dwóch miesięcy. W końcu dostaniesz list z wezwaniem na komisję. Stres? Ogromny. Ale pamiętaj, że po drugiej stronie też siedzą ludzie. To nie jest przesłuchanie. Lekarz orzecznik przejrzy dokumenty, porozmawia z Tobą, może zbadać. To na tej podstawie zapada decyzja, która jest odpowiedzią na pytanie, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności w Twoim przypadku. Warto być szczerym i opisać, jak choroba realnie wpływa na Twoje codzienne życie, nawet na proste czynności jak schylanie się po zakupy.

Znaczny, umiarkowany, lekki. O co w tym chodzi?

Cały ten wysiłek prowadzi do przyznania jednego z trzech stopni niepełnosprawności. Te etykietki, choć brzmią sucho, decydują o zakresie pomocy, jaką możesz otrzymać.

• Znaczny stopień to sytuacja, gdy ktoś jest w zasadzie niezdolny do pracy i potrzebuje stałej pomocy innej osoby w codziennych, podstawowych czynnościach. To najpoważniejszy stopień.
• Umiarkowany stopień oznacza, że osoba może pracować, ale w specjalnych warunkach, albo potrzebuje częściowej pomocy innych.
• Stopień lekki to obniżona zdolność do wykonywania pracy w porównaniu do zdrowej osoby o podobnych kwalifikacjach albo po prostu ograniczenia w codziennym życiu, które można jakoś kompensować, np. przy pomocy sprzętu.

To, jaki stopień dostaniesz, zależy od tego, jak bardzo choroba ogranicza Twoją samodzielność. Dlatego tak ważne jest, by na komisji mówić o konkretach i dobrze rozumieć, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności o właściwym stopniu. Nie “boli mnie kręgosłup”, tylko “nie mogę sama założyć butów”. To są właśnie te kryteria uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności, które komisja bierze pod uwagę. Proces, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, jest w dużej mierze oceną Twojej funkcjonalności. Wiele osób zastanawia się też, jakie choroby kwalifikują do orzeczenia o niepełnosprawności. Nie ma zamkniętej listy. Liczy się nie sama nazwa choroby, a jej wpływ na Twoje życie. Czasem pozornie “lżejsze” schorzenie, jak np. nawracające zwichnięcie barku, może powodować większe ograniczenia niż inna, poważniej brzmiąca diagnoza.

A co jeśli chodzi o dziecko?

Sprawa wygląda trochę inaczej, gdy walczymy o orzeczenie dla dziecka. To zupełnie inny poziom emocji i stresu dla rodzica. W przypadku dzieci do 16. roku życia nie ma stopni. Orzeka się po prostu niepełnosprawność. Kluczowe jest tu to, czy stan zdrowia dziecka, trwający ponad rok, ogranicza je w normalnym funkcjonowaniu i czy wymaga stałej opieki. Cała orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka procedura jest podobna – wniosek, dokumentacja, komisja. Ale dokumentacja medyczna jest często poszerzona o opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznej, od logopedów, terapeutów. Te papiery pokazują, jak dziecko radzi sobie w przedszkolu czy szkole. Dla rodziców zastanawiających się, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności dla swojej pociechy, najważniejsza jest kompleksowość. Pokażcie pełen obraz trudności dziecka.

Odmowa? To nie koniec świata!

A co, jeśli po tych wszystkich staraniach przyjdzie list z decyzją odmowną albo z niższym stopniem, niż się spodziewaliście? Nie załamuj rąk. To się zdarza. Nam też za pierwszym razem przyznano mamie stopień lekki, choć ledwo chodziła. Byliśmy wściekli. Ale masz prawo do walki. Ale to część drogi, którą czasem trzeba przejść, starając się o to, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności.

Musisz wiedzieć, jak odwołać się od decyzji komisji orzekającej. Masz na to 14 dni od otrzymania decyzji. To bardzo mało czasu, więc działaj od razu. Odwołanie składasz w tym samym Powiatowym Zespole, który wydał decyzję. Oni przekazują sprawę wyżej, do Wojewódzkiego Zespołu. Tam sprawa jest rozpatrywana ponownie. Jeśli i ta decyzja będzie niekorzystna, zostaje jeszcze sąd pracy. To długa droga, ale czasem jedyna. My odwołaliśmy się do Wojewódzkiego Zespołu i udało się – zmienili decyzję na stopień umiarkowany. Nigdy się nie poddawaj, jeśli czujesz, że masz rację. Kiedy już wiesz, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, musisz też wiedzieć, jak o nie walczyć.

Co ci da ten cały papier? Konkrety

Po co ta cała walka? Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności i co ono faktycznie daje. Bo korzyści z posiadania orzeczenia o niepełnosprawności są realne. To nie są luksusy, to narzędzia do trochę normalniejszego życia. Oto kilka przykładów:

• Karta parkingowa. Dla kogoś z problemami w poruszaniu się, jak np. po skręceniu kolana czy przy koślawości kolan, to zbawienie.
• Ulgi na przejazdy PKP i PKS. Podróże do specjalistów stają się tańsze.
• Ulga rehabilitacyjna w podatkach. Możesz odliczyć wydatki na leki, rehabilitację, sprzęt.
• Możliwość starania się o zasiłek pielęgnacyjny.
• Dofinansowania z PFRON do turnusów rehabilitacyjnych, zakupu wózka, czy przystosowania mieszkania.
• W pracy (przy stopniu znacznym i umiarkowanym) dodatkowy urlop i krótszy dzień pracy.

Lista jest długa. Wiedza o tym, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, to klucz do tych wszystkich możliwości. Warto sprawdzić aktualne przepisy na stronach urzędowych czy w lokalnym MOPSie, bo one się zmieniają.

Częste pytania, ludzkie odpowiedzi

Czy orzeczenie jest na zawsze?

Różnie. Może być na stałe, jeśli choroba jest nieodwracalna, albo na określony czas, np. na 2-3 lata. Potem całą procedurę trzeba powtarzać. Niestety. Wiele osób pyta, czy w ogóle jest sens przechodzić przez to wszystko, skoro orzeczenie nie jest na zawsze. Odpowiedź brzmi: tak, bo wiedza jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności nawet na krótki czas, daje dostęp do realnej pomocy tu i teraz.

Mój stan zdrowia się pogorszył, a orzeczenie jest ważne. Co robić?

Możesz złożyć wniosek o ponowne wydanie orzeczenia ze względu na pogorszenie stanu zdrowia. Nie musisz czekać do końca ważności obecnego. To ważne, aby wiedzieć, że proces jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności można powtórzyć. Trzeba mieć oczywiście nową dokumentację medyczną, która to potwierdza, na przykład po przebyciu zapalenia nerwu przedsionkowego.

Czy ten dokument jest ważny za granicą?

Generalnie nie. To polski dokument i działa w Polsce. W innych krajach UE obowiązują ich własne systemy. Karta parkingowa jest wyjątkiem i jest honorowana w całej Unii.

Czy da się to załatwić przez internet?

Niestety, na razie w większości miejsc króluje papier. Wniosek i załączniki trzeba złożyć osobiście albo wysłać pocztą. Warto jednak sprawdzić stronę swojego Powiatowego Zespołu, może akurat coś się zmieniło. Miejmy nadzieję, że cyfryzacja i tu kiedyś dotrze na dobre.

Mam nadzieję, że moja historia i te wskazówki trochę Wam pomogą. Przejście przez to, jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, jest trudne, ale mam nadzieję, że z tymi radami będzie choć trochę łatwiej. Trzymam za Was kciuki!