Mój przepis na lawasz. Prosta droga do ormiańskiego chleba w Twoim domu

Pamiętam ten smak jak dziś. Ciepły wieczór, gwar niewielkiej knajpki gdzieś na obrzeżach Erywania i ten placek. Cienki, elastyczny, podany prosto z pieca. Smakował… domem. Czymś prawdziwym. Wtedy jeszcze nie wiedziałem, że to lawasz, ale wiedziałem jedno – muszę nauczyć się go robić. Po powrocie do Polski spędziłem tygodnie na poszukiwaniach. Przeglądałem stare książki, dzwoniłem do znajomych z tamtych rejonów, aż w końcu, metodą prób i błędów, doszedłem do perfekcji. I wiesz co? Ten idealny przepis na lawasz domowy jest śmiesznie prosty. Chcę się nim z Tobą podzielić, bo każdy zasługuje na ten smak.

To nie jest kolejny suchy poradnik. To kawałek mojej kulinarnej historii i zaproszenie do Twojej kuchni, żebyśmy razem stworzyli coś magicznego.

Lawasz – więcej niż chleb, kawałek historii na talerzu

Zanim rzucimy się w wir mąki i wody, zatrzymajmy się na chwilę. Lawasz to nie jest zwykłe pieczywo. To serce kuchni kaukaskiej, zwłaszcza ormiańskiej. To symbol gościnności, wspólnoty, coś, co łączy ludzi przy stole. Jest tak ważny, że w 2014 roku tradycja jego przygotowania trafiła na listę dziedzictwa UNESCO. To chyba o czymś świadczy, prawda? To nie jest tylko placek do kebaba. To kultura. Jego siła tkwi w prostocie – cienki, elastyczny, tradycyjnie bezdrożdżowy. Możesz w niego zawinąć dosłownie wszystko, użyć jako jadalny talerz albo po prostu rwać kawałki i maczać w hummusie. Jeśli chcesz poczytać więcej o jego fascynującej historii, zerknij na Wikipedia.

Mój przepis na lawasz czerpie z tej tradycji, ale dostosowałem go do warunków domowych, bez potrzeby posiadania specjalnego pieca tonir.

Czego potrzebujesz, by zacząć? Magia tkwi w prostocie

Serio, będziesz w szoku, jak niewiele trzeba, by stworzyć idealny lawasz domowy. Prawdopodobnie wszystko masz już w szafce. To jest właśnie piękno tego chleba. Oto kompletna lista, która jest podstawą jeśli chodzi o składniki na lawasz przepis:

• Mąka pszenna: Ja najczęściej sięgam po typ 500 albo 550. Daje najlepszą elastyczność i ciasto jest wdzięczne w obróbce. Nie kombinuj z jakimiś wymyślnymi mąkami na początek, trzymajmy się klasyki.
• Ciepła woda: Nie gorąca, nie zimna. Taka w sam raz, przyjemna dla dłoni. To ona obudzi gluten w mące.
• Sól: No bo bez soli nie ma smaku. Zwykła, drobna sól kuchenna.
• Odrobina oleju (opcjonalnie): Czasami dodaję łyżkę oleju rzepakowego albo oliwy. Ciasto jest wtedy jakby bardziej aksamitne, ale bez tego też wyjdzie super. To taki mój mały trik.
• Drożdże? (też opcjonalnie): Tradycyjny lawasz ormiański przepis tradycyjny jest bez drożdży. Ale jeśli chcesz uzyskać odrobinę bardziej puszyste placki, możesz dodać dosłownie szczyptę, ćwierć łyżeczki. Ja osobiście preferuję przepis na lawasz bez drożdży, jest bardziej autentyczny.

I to tyle. Cała filozofia. Żadnych proszków, polepszaczy, nic z tych rzeczy. Czysty, prosty smak.

Twoi kuchenni pomocnicy, czyli co warto mieć pod ręką

Nie bój się, nie będziesz potrzebować robota planetarnego za tysiące złotych. Przygotowanie lawaszu to praca rąk i serca. Ale kilka rzeczy ułatwi Ci życie:

• Duża miska: Żeby mąka nie fruwała po całej kuchni.
• Wałek: Najzwyklejszy w świecie wałek do ciasta. To będzie Twój najlepszy przyjaciel przez najbliższą godzinę.
• Dobra patelnia: I to jest klucz. Najlepsza jest ciężka, żeliwna patelnia z grubym dnem. Równomiernie trzyma ciepło i to na niej dzieje się cała magia. Jeśli nie masz, zwykła teflonowa też da radę, byleby dobrze się nagrzewała. To podstawa tego, jak zrobić lawasz na patelni.
• Czysta ściereczka kuchenna: Niezbędna! Będziemy nią przykrywać ciasto, a potem gotowe placki, żeby nie wyschły.

Masz to wszystko? To super, możemy zaczynać przygodę. Ten przepis na lawasz już czeka.

Zaczynamy zabawę! Lawasz krok po kroku na patelni

Okej, weź głęboki oddech. To będzie prostsze niż myślisz. Obiecuję. Podzieliłem ten przepis na lawasz na kilka prostych etapów, żeby nic Cię nie zaskoczyło.

Etap pierwszy: Ciasto, czyli brudzimy ręce

Do dużej miski wsyp mąkę i sól (i ewentualnie te drożdże, jeśli się na nie zdecydowałeś). Wymieszaj suche składniki. Teraz powoli, cienką strużką, dolewaj ciepłą wodę, mieszając wszystko ręką albo łyżką. Nie wlewaj całej wody na raz! Różne mąki różnie chłoną wilgoć. Kiedy składniki zaczną się łączyć w grudkowatą masę, dodaj tę opcjonalną łyżkę oleju.

Teraz czas na najlepsze. Wyłóż ciasto na blat lekko podsypany mąką i zacznij wyrabiać. Ugniataj, rozciągaj, składaj. Przez dobre 5-10 minut. Poczuj, jak pod Twoimi dłońmi ciasto zmienia się z klejącej brei w gładką, elastyczną kulę. To naprawdę terapeutyczne. Ciasto ma być sprężyste, jak plastelina. Gotowe? Super. Uformuj kulę, włóż z powrotem do miski, przykryj wilgotną ściereczką i daj mu odpocząć. Gdzieś na 30-60 minut w ciepłym miejscu. Niech gluten sobie popracuje w spokoju.

Etap drugi: Cieniej, jeszcze cieniej!

Ciasto odpoczęło? Świetnie. Urosło pewnie troszeczkę. Wyjmij je na blat i podziel na małe kulki, takie wielkości orzecha włoskiego, może trochę większe. Zależy, jak duże placki chcesz uzyskać. Teraz zaczyna się precyzyjna robota. Każdą kulkę trzeba rozwałkować na placek. I to nie byle jaki. Ma być cieniutki jak papier, prawie przezroczysty. Na grubość 1-2 milimetrów. Podsypuj blat i wałek mąką, żeby nic się nie kleiło. Obracaj placek co chwilę. Nie przejmuj się, jeśli pierwsze nie będą idealnie okrągłe. Moje na początku wyglądały jak mapa Australii. To nie ma znaczenia, smak będzie ten sam. Ten prosty przepis na lawasz wybacza takie niedoskonałości.

Etap trzeci: Spektakl na gorącej patelni

To jest ten moment! Rozgrzej swoją patelnię na średnim/dużym ogniu. Musi być naprawdę gorąca. I co ważne – na sucho! Żadnego oleju, masła, nic. Kiedy patelnia jest już gorąca, delikatnie przenieś na nią swój cienki placek. I patrz. Po kilku sekundach zaczną pojawiać się bąble. To jest niesamowite, po prostu patrzysz i nie wierzysz, że to z mąki i wody. Piecz z jednej strony około 30-60 sekund, aż pojawią się delikatne, brązowe plamki. Nie spal go! Chcemy, żeby był elastyczny. Potem szybki ruch łopatką, obracamy na drugą stronę i pieczemy jeszcze krócej, 20-30 sekund.

I teraz najważniejsza rzecz w całym procesie. Gotowy, gorący placek zdejmujesz z patelni i od razu kładziesz na talerzu przykrytym wilgotną ściereczką, a na wierzch kładziesz kolejną wilgotną ściereczkę. Muszą leżeć w takim “kokonie” z wilgoci. Dzięki temu pozostaną miękkie i elastyczne. Jeśli tego nie zrobisz, wyschną na wiór i będą się łamać. Zaufaj mi, wiem co mówię, przerabiałem to. I tak postępujesz z każdą kolejną kulką ciasta. Ten łatwy przepis na lawasz domowy wymaga tylko odrobiny cierpliwości.

A co jeśli mam gości? Plan B, czyli piekarnik

Jeśli robisz większą ilość, stanie przy patelni może być męczące. Jest na to sposób. Rozgrzej piekarnik do maksimum (220-240°C) razem z blachą w środku. Kiedy jest gorący, wyjmij blachę, szybko ułóż na niej kilka placków i wsuń z powrotem do pieca na 1-2 minuty. Efekt będzie bardzo podobny. Ale pamiętaj – gotowe placki też od razu muszą wylądować pod wilgotną ściereczką. To jest świetny szybki przepis na lawasz, kiedy liczy się czas. Choć ja i tak wolę ten rytuał z patelnią.

Jak zaopiekować się Twoim lawaszem, żeby był szczęśliwy?

Och, znam ten ból, kiedy następnego dnia sięgasz po swój piękny lawasz, a on jest twardy jak podeszwa. Ale spokojnie, da się tego uniknąć. Kiedy placki całkowicie ostygną pod ściereczką, przełóż je do szczelnego worka strunowego lub zawiń ciasno w folię spożywczą. Tak przechowywane w temperaturze pokojowej wytrzymają 2-3 dni, zachowując swoją elastyczność. Można je też mrozić! Wystarczy przełożyć placki papierem do pieczenia, żeby się nie skleiły, i włożyć do zamrażarki. A jeśli jakiś placek Ci jednak trochę sczerstwieje? Wystarczy skropić go lekko wodą i podgrzać na suchej patelni przez kilka sekund. Wróci do formy. Gwarantuję! Ten przepis na lawasz jest naprawdę idiotoodporny.

Od hummusu po chipsy, czyli do czego to się je

Lawasz domowy to brama do nieskończonych możliwości kulinarnych. Jest jak czyste płótno. Najprościej? Podawaj go do hummusu, past warzywnych, dipów. To idealny zamiennik chleba, zwłaszcza jako dodatek do gęstych dań, na przykład do zapiekanki z mięsem mielonym, żeby wytrzeć talerz do czysta.

Oczywiście, jest też niezastąpiony jako baza do wrapów. Lawasz przepis na kebab domowy? Proszę bardzo! Wystarczy upieczone mięso, świeże warzywa, sos czosnkowy i masz obiad jak z najlepszej budki. To też rewelacyjny sposób na szybkie obiady, kiedy nie masz czasu na gotowanie.

Ale to nie wszystko. Bądź kreatywny!

• Chrupiące chipsy: Potnij lawasz w trójkąty, skrop oliwą, posyp ulubionymi przyprawami (papryka wędzona i zioła prowansalskie to moi faworyci) i wstaw na kilka minut do piekarnika. Lepsze i zdrowsze niż te ze sklepu.
• Błyskawiczna pizza: Posmaruj placek sosem pomidorowym, rzuć trochę sera, ulubione dodatki i zapiecz. Kolacja w 5 minut gotowa.
• Na słodko: A kto powiedział, że nie można? Posmaruj masłem orzechowym, dodaj plasterki banana i zwiń. Albo serkiem waniliowym i owocami. Pycha!
• Do zupy: Zamiast grzanek. Porwij kawałek lawasza i maczaj w aromatycznym rosole albo zupie krem. Poezja.

Ten przepis na lawasz naprawdę otwiera głowę na nowe smaki.

Pytania, które pewnie chodzą Ci po głowie

Zebrałem kilka pytań, które sam sobie zadawałem na początku i które często słyszę od znajomych, którym dałem ten przepis na lawasz.

• Czy to jest wegańskie? Absolutnie tak! W podstawowej wersji to tylko mąka, woda i sól. Czysta roślinna dobroć.
• Czemu mój lawasz wyszedł twardy i łamliwy? Prawie na pewno piekłeś go za długo albo zapomniałeś o triku z wilgotną ściereczką. Pieczenie to dosłownie chwila, a trzymanie pod przykryciem jest kluczowe dla elastyczności. Mniej znaczy więcej!
• A z mąki pełnoziarnistej wyjdzie? Wyjdzie, ale będzie inny. Bardziej kruchy, mniej elastyczny, o bardziej wyrazistym smaku. Polecam na początek spróbować klasycznej wersji, a potem eksperymentować, może mieszając mąki pół na pół.
• Czy muszę używać drożdży? Nie, absolutnie nie. Mój ulubiony przepis na lawasz jest bez nich. Wersja bezdrożdżowa jest bardziej autentyczna. Drożdże to tylko opcja dla tych, co lubią bardziej puszyste placki.

Smak Armenii w Twojej kuchni. Warto było?

Mam nadzieję, że czujesz się zachęcony. Że widzisz, że przygotowanie domowego lawaszu to nie jest żadna czarna magia. To prosta, niemal medytacyjna czynność, która daje niesamowitą satysfakcję. Ten przepis na lawasz domowy to coś więcej niż instrukcja – to bilet na kulinarną wycieczkę. Kiedy poczujesz zapach pieczonego ciasta roznoszący się po domu, zrozumiesz, o czym mówię. Nie bój się eksperymentować. Nawet jeśli pierwszy placek się spali, a drugi wyjdzie krzywy – każdy kolejny będzie lepszy. Daj znać, jak Ci poszło. Smacznego!