Głos Wawelu, który od pięciu wieków opowiada historię Polski

Pamiętam to jak dziś, chociaż byłem wtedy małym chłopcem. Wąskie, drewniane schody Wieży Zygmuntowskiej niemiłosiernie skrzypiały pod naporem turystów, a w powietrzu unosił się ten specyficzny zapach starego drewna, kurzu i chłodnego kamienia. I nagle, po ostatnim stopniu, jest. Ogromny, ciemny, milczący. Dzwon Zygmunta. Wydawał mi się wtedy większy niż wszystko, co do tej pory widziałem. Tata podniósł mnie, żebym mógł dosięgnąć i dotknąć jego chropowatej, zimnej powierzchni. To uczucie pod palcami, ta świadomość, że dotykam czegoś, co widziało królów i przetrwało wojny, zostało ze mną na zawsze. To właśnie wtedy, z dziecięcą ciekawością, po raz pierwszy zacząłem się zastanawiać, jaki właściwie jest wiek Dzwonu Zygmunta.

Kiedy narodził się ten olbrzym?

Aby poznać odpowiedź, musimy przenieść się w czasie do jednej z najwspanialszych epok w historii Polski. To był Złoty Wiek. Czas, gdy na Wawelu panował Zygmunt I Stary, a Polska była potęgą. Dokładna data powstania Dzwonu Zygmunta, czyli moment jego odlania, to rok 1520. Wyobraźcie sobie ten moment. Gdzieś w Krakowie, w specjalnie zbudowanym warsztacie, płynny metal wypełnia ogromną formę, by za chwilę zastygnąć w kształt, który przetrwa stulecia.

Jednak samo odlanie to dopiero początek. Po raz pierwszy jego potężny głos rozbrzmiał nad miastem 13 lipca 1521 roku. To wydarzenie oficjalnie rozpoczęło jego służbę narodowi. Od tamtej pory, zawieszony w Katedrze Wawelskiej, stał się nierozerwalnie związany z losami kraju. Poznanie tej konkretnej daty, ten rok odlania Dzwonu Zygmunta, to klucz do zrozumienia, jak imponujący jest jego wiek. To nie jest po prostu stary przedmiot, to świadek historii od samego jej renesansowego szczytu.

Ponad 500 lat na straży dziejów

No dobrze, więc ile lat ma Dzwon Zygmunta? Matematyka jest prosta. Odejmujemy rok 1520 od bieżącego i wychodzi nam liczba grubo przekraczająca pięćset. Ale to tylko liczba. Prawdziwa odpowiedź jest znacznie głębsza. Jego wiek to nie tylko upływający czas. To potęgi i upadki Rzeczypospolitej, to rozbiory, to dwie wojny światowe, to komunizm i odzyskana wolność. On to wszystko widział. I słyszał.

Ten niezwykły wiek Dzwonu Zygmunta czyni go jednym z najcenniejszych zabytków, jakie posiadamy. Przetrwał zawieruchy dziejowe, które zmiotły z powierzchni ziemi całe miasta i państwa. A on wciąż jest, wciąż wisi na swoim miejscu. Jego trwanie symbolizuje ciągłość polskiej tożsamości. To niesamowite, że dźwięk, który słyszymy dzisiaj podczas najważniejszych uroczystości, jest tym samym dźwiękiem, który słyszeli nasi przodkowie setki lat temu. Ta perspektywa sprawia, że doceniamy, jak niezwykły jest wiek Dzwonu Zygmunta.

Wizja króla i kunszt mistrza z Norymbergi

Za każdym wielkim dziełem stoi wielka wizja. Historia Dzwonu Zygmunta zaczęła się w głowie króla Zygmunta I Starego. To on był fundatorem, to on pragnął uczcić narodziny swojego syna, Zygmunta Augusta, czymś naprawdę wyjątkowym. Czymś, co będzie świadectwem potęgi dynastii Jagiellonów i chwały Królestwa Polskiego. To była decyzja człowieka z wizją, który rozumiał siłę symboli. Jeśli ktoś pyta, kto ufundował Dzwon Zygmunta, odpowiedź jest jedna: król, który dał Polsce Złoty Wiek.

Ale nawet największa wizja potrzebuje rąk mistrza. Wykonanie tego kolosa powierzono ludwisarzowi z Norymbergi, Hansowi Behamowi. To jego kunszt i wiedza pozwoliły na stworzenie dzwonu o tak doskonałym brzmieniu i monumentalnych rozmiarach. Proces odlewania w XVI wieku był piekielnie skomplikowany i ryzykowny. Do odlewu zużyto stop miedzi i cyny, czyli brąz, pozyskany prawdopodobnie ze zdobycznych armat. Cała ta otoczka pokazuje, jak ogromnym przedsięwzięciem był Dzwon Zygmunta rok produkcji 1520. Niesamowity wiek Dzwonu Zygmunta jest też świadectwem trwałości pracy dawnych rzemieślników.

Kolos z brązu, który przemawia obrazami

Parametry Zygmunta do dziś robią wrażenie. Sam dzwon waży prawie 10 ton, a razem z sercem, jarzmem i całym osprzętem – ponad 12,5 tony. To tyle, co dwa dorosłe słonie afrykańskie. Ma około 2,5 metra wysokości i tyle samo średnicy. Ale to nie tylko bryła metalu. Jego powierzchnia to prawdziwa opowieść. Znajdziemy tam wizerunki świętych patronów – Zygmunta i Stanisława. Są też herby Polski i Litwy, Orzeł i Pogoń, świadectwo unii obu narodów. Jest też inskrypcja po łacinie, opowiadająca o jego fundacji. Każdy detal ma znaczenie. Nawet jego serce, które na przestrzeni wieków pękało i było kilkukrotnie wymieniane, ma swoją własną historię. To pokazuje, że nawet tak potężny obiekt ulega upływowi czasu. Ta fascynująca kombinacja, czyli ile waży Dzwon Zygmunta i wiek, sprawia, że jest on cudem inżynierii swojej epoki.

Bicie jego serca to rytm historii Polski

Dzwon Zygmunta nie jest zwykłym dzwonem kościelnym. To narodowy narrator. Jego głos od zawsze towarzyszył Polsce w najważniejszych momentach. Bił podczas koronacji królów, obwieszczał zwycięstwa pod Wiedniem, bił na trwogę w chwilach zagrożenia. Jego dźwięk żegnał największych Polaków: Tadeusza Kościuszkę, Adama Mickiewicza, Józefa Piłsudskiego czy Jana Pawła II. To on ogłosił Polsce wolność w 1918 roku.

Dziś bije tylko z okazji największych świąt państwowych i kościelnych, a decyzję o jego użyciu podejmuje metropolita krakowski. Każde jego uderzenie to żywa lekcja historii. Jego dźwięk inspirował Stanisława Wyspiańskiego i Jana Matejkę. Stał się symbolem trwania, siły i tożsamości. Cała historia Dzwonu Zygmunta jest zapisana w jego drganiach. Niesamowity wiek Dzwonu Zygmunta pokazuje, jak wiele pokoleń Polaków jednoczyło się w jego dźwięku.

Szepty i legendy z wawelskiej wieży

Wokół tak niezwykłego obiektu musiały narosnąć legendy. I dobrze, bo dodają mu one magicznej aury. Najpopularniejszy przesąd mówi, że dotknięcie serca dzwonu lewą ręką przynosi szczęście w miłości. Pamiętam, jak moja ciocia, podczas szkolnej wycieczki, kazała mi to zrobić, a ja, mały chłopak, z przejęciem wyciągałem rękę. Kto wie, może coś w tym jest? Inni mówią, że jego głos ma moc rozpraszania chmur i odganiania burz. Te wszystkie ciekawostki o Dzwonie Zygmunta sprawiają, że jest on nam jeszcze bliższy.

Jedna z nowszych legend wiąże się z pęknięciem jego serca w noc sylwestrową 2000 roku. Wielu odczytało to jako zły omen na nowe tysiąclecie. Prawda była jednak bardziej prozaiczna – materiał po prostu się zużył. Ale ta historia pokazuje, jak żywo Polacy reagują na wszystko, co dotyczy ich ukochanego dzwonu. Samo jego rozkołysanie to zresztą niezwykły rytuał. Potrzeba do tego siły dwunastu specjalnie przeszkolonych dzwonników. To ciężka fizyczna praca, przekazywana z pokolenia na pokolenie. I to jest piękne.

Zygmunt dzisiaj – wciąż żywa ikona

Dziś Dzwon Zygmunta jest jedną z największych atrakcji turystycznych Krakowa. Wejście na Wieżę Zygmuntowską to obowiązkowy punkt każdej wycieczki na Wawel. I słusznie, bo zobaczyć go na własne oczy to przeżycie, które zostaje w pamięci. Otoczony troskliwą opieką konserwatorów, ma szansę przetrwać kolejne wieki. Jego rola się nie zmienia – wciąż jest symbolem Polski, świadkiem naszej przeszłości i, miejmy nadzieję, przyszłości.

Kiedy więc następnym razem usłyszycie jego niski, potężny głos, pomyślcie nie tylko o okazji, z jakiej bije. Pomyślcie o tych wszystkich pokoleniach, które go słyszały przed wami. Pomyślcie o historii, której jest częścią. Bo wiek Dzwonu Zygmunta to nie tylko metryka. To miara naszej narodowej pamięci. Zrozumienie, jaki jest wiek Dzwonu Zygmunta, pozwala w pełni docenić jego fenomen i znaczenie dla nas wszystkich.