Proziaki z serca Podkarpacia. Przepis, który zawsze się udaje

Pamiętam jak dziś zapach, który budził mnie w wakacje u babci na podkarpackiej wsi. To nie była kawa, ani świeżo skoszona trawa. To był zapach proziaków, skwierczących cichutko na starej, żeliwnej patelni. Babcia, z rękami wiecznie umączonymi, potrafiła je wyczarować w dosłownie kilkanaście minut. Ciepłe, puszyste, z chrupiącą skórką. Podawane z samym masłem, które topiło się w oczach, albo z kubkiem zimnego mleka. To był smak beztroski. Dzisiaj, chcę się z Wami podzielić tym właśnie przepisem. To nie jest jakaś tam receptura z internetu. To mój sprawdzony przepis na proziaki, prawdziwy skarb, ten sam, który od lat gości w naszej rodzinie i który nigdy, przenigdy mnie nie zawiódł.

Proziaki, czyli kawałek podkarpackiej historii na talerzu

Ktoś mógłby powiedzieć, że to tylko placki z mąki i kefiru. Ale to nieprawda. Proziaki to kawał historii kuchni regionalnej, szczególnie tej podkarpackiej, bieszczadzkiej. Ich nazwa, taka trochę zabawna, wzięła się od słowa ‘proza’, które w dawnej gwarze oznaczało po prostu sodę oczyszczoną. I to właśnie soda jest tu całym sercem, to ona sprawia, że te placki rosną bez grama drożdży. To idealny przykład domowego pieczywa, które nie potrzebuje godzin na wyrastanie, trochę jak podpłomyki. Kiedyś, w biedniejszych czasach, były codziennością, bo składniki na nie miał w domu każdy. Dzisiaj dla wielu, w tym dla mnie, to smak powrotu do korzeni. Ten tradycyjny przepis na proziaki babci sprawdzony przez pokolenia jest tego najlepszym dowodem.

Dlaczego ten rodzinny przepis po prostu działa?

W internecie znajdziecie mnóstwo wariacji, ale ja trzymam się tej jednej, babcinej wersji. Dlaczego? Bo jest do bólu prosta i niezawodna. Zawsze wychodzi. To jest ten jeden jedyny przepis, który zawsze, ale to zawsze wychodzi, nawet jak masz dwie lewe ręce do pieczenia. Cała magia tkwi w szybkości – nie ma czekania, nie ma wyrastania. Mieszam, formuję, smażę i gotowe. Idealne, gdy wpadną niezapowiedziani goście albo gdy wieczorem nachodzi cię ochota na coś ciepłego i domowego.

To też świetny sprawdzony przepis na proziaki bez drożdży, co jest zbawieniem dla osób, które ich unikają. I co najważniejsze, ta metoda oddaje ten prawdziwy, lekko kwaskowaty smak, który pamiętam. Właśnie dlatego ten sprawdzony przepis na proziaki jest tak cenny – to smak autentyczny, nieprzekombinowany. To po prostu smak domu.

Czego potrzebujesz, by wyczarować proziaki?

Do przygotowania tych placuszków według mojego przepisu potrzebujesz składników, które pewnie i tak masz w lodówce. To właśnie cały urok tego, jak prosty jest ten łatwy i sprawdzony przepis na proziaki. Oto lista:

• Mąka pszenna: Około pół kilograma, najlepiej typ 500 lub 550. Zwykła, tortowa będzie idealna.
• Kefir albo maślanka: Szklanka, może trochę więcej (tak z 250-300 ml). Ważne, żeby nie był prosto z lodówki. Wyjmij go z pół godziny wcześniej. Cieplejszy lepiej zadziała z sodą. Zarówno proziaki z kefirem, jak i z maślanką są pyszne. Ja częściej robię na kefirze, bo lubię ten kwaskowaty posmak, a korzyści z jego picia są znane nie od dziś, o czym można poczytać na stronach takich jak Medonet.
• Soda oczyszczona: Płaska łyżeczka. To nasza ‘proza’. Nie dajcie za dużo, bo będą gorzkie. O różnych zastosowaniach sody w kuchni można by napisać książkę, o czym przekonuje np. portal Wielka Pasja.
• Sól: Pół łyżeczki, dla smaku.
• Cukier (opcjonalnie): Ja daję jedną łyżeczkę, żeby przełamać smak, ale jak nie lubicie, to pomińcie.
• Jajko (opcjonalnie): Jedno małe jajko sprawi, że ciasto będzie bardziej zwarte i delikatniejsze. Mój sprawdzony przepis na proziaki z jajkiem często ratuje sytuację, gdy mam kefir nieco rzadszej konsystencji.

Jak zrobić proziaki? Moja instrukcja krok po kroku

Przygotowanie ciasta to dosłownie pięć minut. To naprawdę szybki i sprawdzony przepis na proziaki, więc nie ma co się bać. Lecimy!

Krok 1: Mieszanie suchych składników

Do dużej miski wsyp mąkę, dodaj sodę, sól i ewentualnie cukier. Wymieszaj to wszystko porządnie łyżką, żeby soda się równomiernie rozeszła. To ważne, bo inaczej w jednym proziaku będzie jej za dużo, a w innym wcale.

Krok 2: Czas na mokre

Zrób w mące dołek i wlej tam kefir lub maślankę. Jeśli używasz jajka, wbij je teraz. Zacznij mieszać wszystko delikatnie łyżką, tak tylko żeby składniki zaczęły się łączyć w jedną, trochę niechlujną kulę.

Krok 3: Wyrabianie, ale z głową!

I tu jest najważniejszy sekret. Ciasto na proziaki trzeba wyrabiać BARDZO krótko. Przełóż je na blat posypany mąką i zagnieć dosłownie kilka razy, tylko tyle, żeby przestało się kleić do rąk. Ono ma być miękkie i elastyczne, ale nie gładkie jak na pierogi. Pamiętam, jak kiedyś chciałem zaimponować i wyrabiałem ciasto chyba z dziesięć minut w robocie kuchennym. Babcia spojrzała na mnie z politowaniem i powiedziała, że z tego to co najwyżej kamienie do rzucania w kaczki będą. I miała rację. Wyszły twarde jak podeszwa. Także delikatnie, to klucz do sukcesu w tym sprawdzonym przepisie na proziaki.

Krok 4: Formowanie placuszków

Rozwałkuj ciasto na grubość palca, tak około 1-1,5 cm. Nie za cienko! Weź szklankę i wykrawaj kółka. Z resztek ciasta zagnieć kulkę, znowu rozwałkuj i tak do samego końca.

Krok 5: Smażenie lub pieczenie

Teraz finał! Możesz je zrobić na dwa sposoby. Każdy jest dobry, zależy co lubisz.

Metoda pierwsza: Tradycja skwiercząca na patelni

Tak robiła moja babcia i dla mnie to jedyna słuszna metoda. Ten jak zrobić proziaki na patelni sprawdzony przepis to klasyka gatunku. Rozgrzej dobrze patelnię, najlepiej taką z grubym dnem. Możesz posmarować ją odrobiną oleju, masła klarowanego, albo smażyć na suchej. Ja lubię dać kropelkę tłuszczu, bo wtedy skórka jest bardziej chrupiąca. Kładź proziaki na patelnię i smaż na średnim ogniu po kilka minut (3-5) z każdej strony. Muszą być pięknie rumiane i wyrośnięte. Gotowe!

Metoda druga: Lżejsza wersja prosto z piekarnika

Jeśli unikasz smażenia, proziaki z piekarnika to świetna alternatywa. Rozgrzej piekarnik do 190-200 stopni (góra-dół). Proziaki ułóż na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia i piecz około 15-20 minut, aż się ładnie zezłocą. Będą trochę inne w smaku, bardziej jak bułeczki, ale równie pyszne. Ten proziaki z piekarnika sprawdzony przepis jest idealny, gdy robisz większą porcję na raz.

Zaszalej w kuchni! Jak odmienić proziaki?

Ten sprawdzony przepis na proziaki to fantastyczna baza. Czasem lubię poeksperymentować. Zarówno sprawdzony przepis na proziaki z kefirem, jak i sprawdzony przepis na proziaki z maślanką pozwalają na małe modyfikacje. Możesz dodać do ciasta posiekany koperek, czosnek niedźwiedzi, albo starty żółty ser. W wersji na słodko super pasuje cynamon albo otarta skórka z cytryny. To trochę jak z racuchami – niby proste, a każdy ma swój sekret. Nawet dodatek jajka zmienia ich charakter. Mój sprawdzony przepis na proziaki z jajkiem sprawia, że są one bardziej puszyste i mają piękny, żółty kolor. Spróbujcie sami!

Z czym to się je? Moje ulubione dodatki

Proziaki są genialne w swojej uniwersalności. U mnie w domu toczy się odwieczna wojna między frakcją słodką a słoną.

Klasyka nad klasykami: jeszcze ciepły proziak z masłem. Koniec, kropka. Nic więcej nie trzeba.

Na słodko: z domowym dżemem, powidłami śliwkowymi, miodem. Moje dzieciaki traktują je czasem jak bazę do słodkości, podobnie jak naleśniki, i smarują kremem czekoladowym albo podają z bitą śmietaną i owocami.

Na słono: z masłem czosnkowym (moja miłość!), z twarożkiem ze szczypiorkiem, z wędliną, albo jako dodatek do zupy czy gulaszu. Wchłaniają sosy jak marzenie. Są idealnym dodatkiem, zupełnie jak domowe bułki do burgerów, tylko do dań jednogarnkowych.

Najczęstsze kuchenne dylematy, czyli co może pójść nie tak

Żeby ten sprawdzony przepis na proziaki na pewno Wam wyszedł, zebrałem kilka najczęstszych pytań i problemów.

• Co zrobić, żeby proziaki nie były twarde? Jak już wspominałem – nie wyrabiajcie ciasta za długo! To grzech główny. Ma być tylko połączone. Za dużo mąki też nie pomaga. Ciasto powinno być mięciutkie, lekko klejące. To naprawdę jest sprawdzony przepis na proziaki, ale wymaga tej jednej zasady.
• Jak je przechowywać? Najlepiej zjeść od razu, bo wtedy są najpyszniejsze. Ale jeśli coś zostanie, trzymaj je w pojemniku albo owinięte w ściereczkę. Na drugi dzień można je odświeżyć na suchej patelni.
• Czy proziaki można mrozić? Jasne! Po upieczeniu i wystudzeniu wrzuć je do woreczka i do zamrażarki. To super opcja, żeby mieć pod ręką domowe pieczywo, kiedy nie chce ci się nic robić. Wtedy nie musisz nawet myśleć, czy nie lepiej upiec go samemu, tak jak domowy chleb na maślance.

Smak, który łączy pokolenia

Mam ogromną nadzieję, że ten mój sprawdzony przepis na proziaki zagości też w Waszych domach. To coś więcej niż jedzenie. To wspomnienia, to ciepło i prostota, której czasem tak bardzo nam brakuje. Spróbujcie, bo naprawdę warto. Gwarantuję, że jak raz zrobicie, będziecie do nich wracać. A potem przekażecie ten przepis dalej. Bo najlepsze jedzenie to to, które ma swoją historię, a ten sprawdzony przepis na proziaki ma jej całe mnóstwo. Smacznego!