Zalewajka jak u babci: Mój sprawdzony przepis na tradycyjną zupę zalewajkę

Pamiętam to jak dziś. Zima, za oknem śnieg po kolana, a ja wracam ze szkoły z czerwonym od mrozu nosem. Już od progu czułam ten zapach. Kwaśny, ziemniaczany, z nutą wędzonki i majeranku. To była zalewajka mojej babci. Zupa, która potrafiła rozgrzać lepiej niż najgrubszy koc.

To nie jest jakaś tam zwykła zupa. To cała historia zamknięta w talerzu. Smak biedy, ale i zaradności, prostoty i domowego ciepła. Wiele osób szuka dzisiaj tego autentycznego smaku, wpisując w internet ‘przepis na tradycyjną zupę zalewajkę’, a ja chcę się z Wami podzielić czymś więcej niż tylko listą składników. Ten konkretny przepis na tradycyjną zupę zalewajkę to coś więcej, to kawałek mojego dzieciństwa. Ten przepis to pamiątka, którą dostałam od babci, a ona od swojej. To prawdziwa esencja polskiej kuchni, bez udziwnień i bez ściemy. Jeśli chcesz poczuć ten smak, to ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę jest dokładnie tym, czego szukasz. I wiecie co? Zawsze wychodzi.

Zupa biedaków, która stała się królową – krótka historia mojej zalewajki

Babcia Aniela zawsze mówiła, że zalewajka to „zupa z niczego”. Kiedyś na przednówku w chałupie zostawały tylko ziemniaki i resztka zakwasu na chleb. I właśnie z tej biedy rodziły się najlepsze smaki. Pochodziła z Kielecczyzny, więc dla niej istniała tylko jedna, prawdziwa wersja – zalewajka świętokrzyska. Gęsta od ziemniaków, kwaśna jak trzeba i okraszona skwarkami z kawałka słoniny, jeśli Pan Bóg dał. W Łódzkiem, jak opowiadała, robili ją trochę inaczej, ale serce zupy było to samo: ziemniaki ‘zalewane’ kwasem. To danie to dowód, że nie potrzeba wymyślnych składników, żeby stworzyć coś, co zostanie w pamięci na całe życie. To taka nasza polska zupa-pocieszycielka, która przetrwała wojny i komuny. A ja zaraz wam pokażę jak ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę odtworzyć, żeby smakowała właśnie tak – prawdziwie.

Co wrzucić do gara? Składniki na prawdziwą zalewajkę bez tajemnic

Dobra, koniec wspomnień, czas na konkrety. Żeby zupa wyszła jak należy, potrzebujemy dobrych składników. Nie ma tu miejsca na bylejakość. To prosty przepis na tradycyjną zalewajkę, ale jej smak zależy od jakości produktów. Poniżej lista składników, które wykorzystuje mój przepis na tradycyjną zupę zalewajkę. Zawsze wybierajcie to co najlepsze.

Podstawa smaku:

• Zakwas żytni: Serce i dusza całej operacji. Około 0,5-0,7 litra. Najlepszy jest domowy, wiadomo. Ale jeśli nie macie, to szukajcie takiego dobrego, z krótkim składem, bez żadnych ulepszaczy. Pół litra to tak na start, potem zobaczymy.
• Ziemniaki: Około 0,8-1 kg. I błagam, nie bierzcie tych sałatkowych, twardych. Potrzebujemy mączystych, takich co się lekko rozpadają i zagęszczą nam zupę.
• Woda lub bulion: Około 1,5-2 litrów. Ja czasem gotuję na wodzie, jak babcia, a czasem, jak chcę zaszaleć, na lekkim bulionie warzywnym. Dwa litry powinny styknąć.

Aromatyczne dodatki:

• Boczek wędzony lub biała kiełbasa: Kawałek dobrego, wędzonego boczku to jest to! Albo biała kiełbasa. Jakieś 150-200g. To jest klucz, jeśli marzy Ci się najlepszy przepis na zalewajkę z charakterem.
• Cebula: Jedna duża sztuka, drobno posiekana. Bez niej ani rusz.
• Czosnek: 2-3 ząbki, polskiego, ostrego!
• Majeranek: Dużo majeranku! Nie żałujcie, ze dwie łyżki. To on razem z zakwasem tworzy ten charakterystyczny bukiet.
• Liść laurowy, ziele angielskie: Po 2-3 sztuki.
• Sól, pieprz: Do smaku, najlepiej świeżo mielony.
• Olej/smalec: Do smażenia. Ja wolę na smalcu.

Opcjonalnie:

• Śmietana: Kwaśna 18% lub 30%, 100-150 ml, żeby zabielić i złagodzić smak. Ale ostrożnie z nią, powiem wam potem dlaczego.
• Mąka: 1-2 łyżki, jeśli lubicie bardzo gęstą.

Do dzieła! Gotujemy krok po kroku najlepszą zalewajkę na świecie

No to jedziemy. Ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę jest tak prosty, że serio każdy da radę. Obiecuję. To naprawdę najlepszy przepis na tradycyjną zupę zalewajkę, jaki znam. Przygotujcie sobie wszystko i ruszamy.

1. Najpierw przygotowania. Ziemniaki obierzcie i pokrójcie w kostkę, taką na jeden kęs. Boczek albo kiełbasę w małą kosteczkę, a cebulę w piórka albo drobno, jak tam wolicie. Czosnek można posiekać albo przecisnąć, ja wolę siekany, ma więcej aromatu.
2. Teraz bierzemy patelnię, najlepiej taką z grubym dnem. Rozgrzewamy trochę smalcu (tak, smalcu!) albo oleju i wrzucamy boczek. Smażymy aż będzie chrupiący i złoty. Można go wyjąć na talerzyk, żeby został chrupiący do posypania, a na tłuszczu, który został, zeszklić cebulkę. Jak już będzie miękka, na ostatnią minutę dorzucamy czosnek. Uważajcie, bo jak się spali, to będzie gorzki i cała zupa do wyrzucenia. A tego nie chcemy w naszym idealnym przepisie na tradycyjną zupę zalewajkę.
3. W dużym garnku mamy już nasze ziemniaki. Zalewamy je wodą albo bulionem, tak żeby były przykryte, dodajemy liść laurowy i ziele angielskie. Gotujemy, aż ziemniaki będą prawie miękkie. Wtedy wrzucamy do nich naszą podsmażoną cebulkę z boczkiem (albo bez, jeśli robicie wersję wege). Gotujemy razem z 10 minut. Ten tradycyjna zalewajka z ziemniakami przepis musi mieć czas, żeby smaki się zaprzyjaźniły.
4. I teraz najważniejszy moment – zakwas. Wstrząśnijcie butelką i wlewajcie go do zupy powoli, cienką strużką, cały czas mieszając. To ważne, żeby się równomiernie rozprowadził. Gotujcie na małym ogniu jeszcze z 5-10 minut. Spróbujcie. Za kwaśne? Dolejcie trochę wody. Za mało kwaśne? No to jeszcze trochę zakwasu. Każdy zakwas jest inny, więc trzeba próbować. To jest właśnie to, co czyni ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę tak wyjątkowym – trzeba go wyczuć.
5. Na sam koniec doprawiamy. Sól, świeżo mielony pieprz i oczywiście majeranek. Ja go najpierw rozcieram w dłoniach, żeby uwolnić cały aromat. Jeśli chcecie zabielić zupę, to teraz jest ten moment. W miseczce wymieszajcie śmietanę z kilkoma łyżkami gorącej zupy (to jest to słynne hartowanie!), a potem wlejcie do garnka. Już nie gotujcie, tylko podgrzejcie. I gotowe! Daliście radę, wasz pierwszy, prawdziwy przepis na tradycyjną zupę zalewajkę jest gotowy! To jest właśnie ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę, który odmieni wasze zimowe wieczory.

Moje sekrety, żeby zalewajka zawsze wychodziła idealnie

Gotowanie to nie apteka, czasem coś może pójść nie tak. Ale spokojnie, mam dla was kilka patentów. Pamiętam jak kiedyś zrobiłam tak kwaśną zalewajkę, że aż wykręcało. Wtedy babcia mi powiedziała, żeby dodać odrobinę cukru albo surowego ziemniaka, który wciągnie kwas. Działa! A co do śmietany, to serio, nie lekceważcie hartowania. Zważona śmietana w zupie wygląda okropnie i psuje cały efekt. Poza tym dajcie tej zupie czas. Najlepsza jest na drugi dzień, jak wszystkie smaki się ‘przegryzą’. To cała magia, którą ma w sobie dobry przepis na tradycyjną zupę zalewajkę. Właśnie dlatego warto zapamiętać, że dobry przepis na tradycyjną zupę zalewajkę wymaga cierpliwości.

Zalewajka na każdą okazję – wersja wege i dla mięsożerców

Chociaż ja kocham wersję z boczkiem, to rozumiem, że nie każdy je mięso. Moja siostra jest wegetarianką i dla niej robię specjalną wersję. To super prosty zalewajka przepis bez mięsa. Zamiast boczku podsmażam pieczarki z cebulką albo dodaję kilka suszonych grzybów dla głębi smaku. Gotuję na bulionie warzywnym i jest pysznie. Czasem, jak mam gości, którzy lubią konkretnie zjeść, to robię wersję na żeberkach. Wtedy wywar z gotowania żeberek jest bazą do zupy, a mięso z kości dodaję na koniec. Ten zalewajka przepis na zakwasie jest tak uniwersalny, że możecie kombinować. To jest właśnie fajne w gotowaniu.

Z czym to się je? Ostateczny szlif dla Twojej zalewajki

Podanie jest prawie tak samo ważne jak gotowanie. Ja nalewam zalewajkę do głębokich, glinianych miseczek. Do tego obowiązkowo pajda chleba na zakwasie, takiego z chrupiącą skórką, żeby można było wytrzeć talerz do ostatniej kropli. W moim domu zawsze toczyła się walka o to, czy do zalewajki dodaje się jajko na twardo. Ja jestem w ‘team jajko’, bo zupa jest wtedy jeszcze bardziej sycąca. Posypuję wszystko świeżym majerankiem albo koperkiem i skwarkami, które odłożyłam na początku. Taki talerz to jest po prostu czysta poezja. Zaufajcie mi, ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę w takiej oprawie zdobędzie każde serce. Jeśli szukacie więcej pomysłów na domowe pieczywo, warto zajrzeć na strony takie jak Moje Gotowanie.

Wasze pytania i moje odpowiedzi – zalewajka bez tajemnic

Dostaję od was sporo pytań, więc zebrałam te najczęstsze w jednym miejscu. Mam nadzieję, że to rozwieje wszystkie wasze wątpliwości.

• Czym się różni zalewajka od żurku? No właśnie, to odwieczne pytanie! Dla mnie to proste: zalewajka to zupa ziemniaczana, którą się zalewa zakwasem. Żurek to zupa na zakwasie, do której dodaje się ziemniaki. Czujecie różnicę? Zalewajka jest prostsza, bardziej ‘chłopska’. Żurek często jest bogatszy, na wywarze mięsnym, z kiełbasą, chrzanem. Jeśli chcecie zgłębić temat, mam też super przepis na domowy żurek.
• Czy zalewajkę można mrozić? Można, ale… ja tego nie robię. Ziemniaki po rozmrożeniu robią się takie dziwne, gąbczaste. Jeśli już musicie, to mroźcie bez śmietany. Ale najlepiej zjeść świeżą, na drugi dzień jest nawet lepsza.
• Co zrobić, jak zupa jest za mało kwaśna? Dolać zakwasu! A jeśli nie macie, to można poratować się odrobiną soku z ogórków kiszonych albo wody z kiszonej kapusty. Serio, działa!
• Czy ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę jest trudny? Absolutnie nie! To jedna z najprostszych polskich zup. Wystarczy trzymać się kilku zasad, o których pisałam i na pewno wyjdzie. To jeden z powodów, dla których ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę jest tak popularny. To świetna propozycja, gdy szukacie pomysłu na rozgrzewające zupy na zimę. A jak wam posmakuje, to może skusicie się też na klasyczną ogórkową albo węgierską zupę gulaszową.
• Dlaczego mój przepis na tradycyjną zupę zalewajkę jest najlepszy? Bo jest z serca! Ten przepis na tradycyjną zupę zalewajkę to smak mojego dzieciństwa. A tak na serio, bo jest sprawdzony przez pokolenia w mojej rodzinie. Jest prosty, autentyczny i zawsze wychodzi. Mam nadzieję, że pokochacie go tak samo jak ja. Inspiracji na inne dania możecie też szukać na Ania Gotuje czy Kwestia Smaku.

Mam nadzieję, że ten mój bardzo osobisty przepis na tradycyjną zupę zalewajkę zainspiruje was do gotowania. To więcej niż jedzenie, to sposób na przywołanie wspomnień i tworzenie nowych. Ugotujcie ją dla swoich bliskich i zobaczcie, jak działa jej magia. Nie ma nic lepszego niż talerz gorącej, domowej zupy w chłodny dzień. I pamiętajcie, najlepszy przepis na tradycyjną zupę zalewajkę to ten gotowany z miłością. Smacznego!